Tarihte 22 Eylül

22 Eylül 1919 - Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası kuruldu.)

rnTürkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası, Eylül 1919'da İstanbul'da, Mehmed Vehbi (Sandal), Vedat Nedim (Tör), Ali Nizamî, Mümtaz Fazlı (Taylan), Nurullah İsmâil (Yeğenoglu), Dr. Şefik, Hüsnü Bey gibi sosyalistler tarafından kurulan parti.)

rnAlmanya'ya eğitim için gidip sosyalist fikirlerin etkisinde kalan gençler, Temmuz 1919'da İstanbul'a gelip, parti kurma çalışmalarına başladılar. Eylül 1919'da kuruluşu tamamlayarak bir kısmı Anadolu'ya geçti. Bir kısmı ise İstanbul'da çalışmalarını sürdürdü. İstanbul'da kalanlar, III. Enternasyonal'e girerek gizli çalışmalarını sürdürdüler. Bazı üyeler bu tutuma karşı koymak için direndiler. Vedat Nedim (Tör), Şevket Süreyya (Aydemir), İsmâil Hüsrev (Tökin), Burhan Asaf (Belge) Sovyetler Birliği'nin görüşlerini kabul etmedikleri için partiden çıkarıldılar.)

rnFırka, II. Meşrutiyet yılları boyunca işlenmiş olan Osmanlı tarzı sosyalizm tipinden farklı bir ideoloji sunarak, Marksist-Leninist fikirlere önem verdi. "Kurtuluş" dergisinde bu fikirleri işledi. İstanbul'daki fırka mensupları "Aydınlık" dergisinde toplandılar. Anadolu'dakiler ise, Türkiye Halk İştirâkiyûn Fırkası'nın kurucuları olarak "Yeni Hayât" dergisini çıkardılar. Ağır tenkitlere uğrayan Aydınlıkçılar, halka ve köylüye hitâp etmek için "Orak-Çekiç" dergisini çıkardılar. Diğer sosyalistlerle birleşerek ortak cephe kurmak isteyen bu fırka mensupları, 1919 seçimleri öncesinde bu yönde çalıştıysa da başarı gösteremedi. Fakat işçi hareketleri tertip etmekten geri kalmadılar. Daha sonra da aynı türden teşebbüsleri başarısızlıkla sonuçlandı.rn