Tarihte 4 Ekim
1912 - Himaye-i Hayvanat Cemiyeti adıyla Türkiye'deki hayvanları
koruma amacı güden ilk dernek kuruldu.
Bizans döneminde şehirde yaygın olarak dolaşan başıboş hayvanlar
İstanbul'un Türklerce ilhakından sonra durum değişti. Osmanlı
ordusunda yer alan Türkmenler ile birlikte şehre giriş yapan
köpeklerin sayısı zaman için büyük artış gösterdi. Şehirdeki
başıboş köpek sayısı öylesine artmıştı ki köpeklerin 15-20
tanesinin bir arada gezdiği görülüyordu.
Fransız botanikçi ve gezgin Joseph Pitton de Tournefort,
güncelerinde İstanbul halkının bu köpekleri önemsediğinden,
köpeklere yuva yapan ve uyumaları için altlarına saman seren hayır
derneklerinin varlığından ve yalnızca köpeklere verilmek üzere et
satan seyyar satıcılardan söz eder.
Daha yakın tarihlerde İstanbul'u ziyaret eden Mark Twain ise
köpeklerin sefilliğinden ve uğradıkları kötü muameleden söz eder.
Osmanlı'da batılılaşma hareketlerinin başladığı İkinci Meşrutiyet
döneminde Dorina Neave, Twenty Six Year on the Boshorus (Türkçe:
Boğaziçi'nde Yirmi Altı Yıl) adlı kitabında semt sakinlerinin
sandalcılara para vererek köpekleri karşı kıyıya gönderdiğini,
karşı kıyıdakilerin de iki kat para ödeyerek köpekleri geri
gönderdiğini anlatır.
Himaye-i Hayvanat Cemiyeti'nin kuruluş nedeniyse şehir içinde
sayıları 50 bini aşan köpeklerden kurtulmak için devlet eliyle
yürütülen resmî çalışmalardır. II. Mahmud döneminde ilk kez
köpeklerin şehirden sürülmesine karar verildi. Sandallara,
kayıklara doldurulan sokak köpekleri Hayırsızada olarak bilinen
Sivriada'ya götürüldü. İkinci sürgün ise Abdülaziz döneminde
yapıldı ancak İstanbul'un çeşitli yerlerinde yangınlar çıkmaya
başlayınca bu olay halk arasında köpek tehcirinin laneti ve cezası
olarak değerlendirildi ve adaya götürülen köpekler şehre geri
getirildi.
Devlet eliyle yürütülen bu köpek kıyımına karşı harekete geçen bir
grup nüfuzlu Osmanlılı, 1912 yılında Himaye-i Hayvanat Cemiyeti'ni
kurdu. Derneğin başkanı Ayan Meclisi üyesi ve eski sadrazamlardan
Hüseyin Hilmi Paşa; ikinci başkanları Şura-yı Devlet Reisi Said
Halim Paşa ile Teşrifat-ı Umumiye Nazırı İsmail Cenani Bey;
kâtipleri Ayan Meclisi üyesi Baserya Efendi ile Şura-yı Devlet
üyesi Yusuf Razi Bey, veznedarı Türkiye Millî Bankası Yönetim
Kurulu Başkanı Sir H. Babington'dur. Köpek sürgünlerinin yapıldığı
dönemde İstanbul valisi olan İbrahim Bey ile daha iki yıl önce
binlerce köpeğin Sivriada'da birbirini yemesiyle biten facianın
yaşandığı dönemde (Şehremini) İstanbul Belediye Başkanı olan Tevfik
Bey de bu derneğin üyeleridendir.
Dernek, o dönemde Beyoğlu Belediyesi'nin bünyesinde hayvanlara
uygulanan zulmü bitirmek, iyi muameleyi özendirmek ve özellikle
çocuklar arasında iyilikseverlik ve yardımlaşmayı yaymak gibi
amaçlarla kurulmuş ve köpek itlafına karşı büyük kampanyalar
yürütmüştür. 1911 yılından sonra kayıtlarda hiçbir köpek itlafı ya
da sürgününe rastlanmaması bu derneğin başarıya ulaştığını
gösterir. Himaye-i Hayvanat Cemiyeti 1914'yılında Osmanlı
İmparatorluğu'nun Birinci Dünya Savaşı'na girmesinden dolayı
faaliyetine zorunlu olarak son vermek durumunda kalmıştır.