Çölyak neden yaygınlaşıyor?

Genetik bir hastalık olan çölyak, her yaşta ortaya çıkabiliyor. Glutene karşı duyarlılığı olmadığını düşünen bir kişide çevresel faktörlerin etkisiyle aniden çölyak ortaya çıkabiliyor.

Beslenme düzeni nedeniyle yoğun gluten almak da bu hastalığın tetiklenmesinde çok önemli bir etken…

Tahıllar bol miktarda kompleks karbonhidrat ve protein, lif, kepek, vitamin ve mineral içerirler. Gluten buğday, arpa, çavdarda bulunan bir proteindir, yulafta gluten yoktur, fakat yulaf ürünleri olan yulaf unu ve ezmesi genellikle gluten içeren diğer tahıllarla aynı yerlerde üretildikleri için bulaşma söz konusudur ve gluten içerebilir. Yulaf dışında pirinç, mısır ve soyada glüten bulunmaz. Gluten Latince kökenli bir kelimedir ve yapışkan protein anlamına gelmektedir. Günümüzde tahılların ve özellikle buğdayın, çok eski zamanlarda tüketilen buğdaya göre genetiği ile çok fazla oynanmıştır ve bol miktarda gluten içerir. Tahıllar dışında pek çok yiyecek ve içecekte yani hazır besinlerde glüten bulunur. Glüten besinlere elastikiyet, dolgunluk, şekil, kıvam kazandırır, hamur işlerinin hafif, çıtır-çıtır ve gevrek olmasını sağlar. Bu özellikleri nedeniyle glüten hemen her türlü hazır besinde katkı maddesi olarak bulunur. Gluten ayrıca ilaçların içinde, güzellik malzemelerinde, banyo malzemelerinde de bulunan bir toksik proteindir. Kısacası her yerde bulunur. İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk, hastalıkla ilgili önemli bilgiler verdi, uyarılarda bulundu.

Hastalık nelere yol açar?

Glutenin neden olduğu en önemli hastalık çölyak hastalığıdır. Gluten ince bağırsak mukoza hücrelerine toksik etki yapar; vücudun bağışıklık sistemi harekete geçer ve ince bağırsaklarda var olan besin, vitamin ve minerallerin emilimini sağlayan villus adı verilen parmaksı çıkıntılar ortadan kalkar. Villusların ortadan kalkmasıyla besinler, vitamin ve mineraller emilemez; kronik ishal, zayıflama, çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği ortaya çıkar. Çölyak hastalığı otoimmün ve genetik bir hastalıktır. Birinci derece akrabalarda hastalık sıktır. Çölyak hastalığı sık olarak gözden kaçan ve diğer hastalıklarla karıştırılan bir hastalıktır, toplumda sıklığı yüzde 1'e kadar çıkmaktadır ve çölyak hastalığı sıklığı giderek artmaktadır.

Hangi gıdalardan uzak durulmalı?

Glutenin var olduğu başlıca yiyecekler şunlardır ve bu yiyeceklerden uzak durulmalıdır. Ekmek, makarna, çörek, gevrek, pasta, pizza, işlenmiş et (sosis, salam, sucuk), bira, alkollü içecekler, soslar, çorbalar, turşular, sirke, bulgur, irmik, kuskus, müsli. Ayrıca güzellik ve kozmetik ürünlerinden ruj, fondöten, pudra, losyon, makyaj malzemeleri glüten içerebilir. Bu ürünlerin kullanılması alerjik reaksiyonlara, cilt kuruluğu; kaşıntı gibi durumlara yol açabilir.

Tedavisi yok ama çözüm yolu var

Bağırsak tutulumunun yaygınlığı şikayetleri belirler. Bazen ishal, karın ağrısı, şişkinlik, gaz gibi şikayetler olmadan kansızlık; osteoporoz; karaciğer yağlanması; nöropati, demans gibi nörolojik belirti ve bulgularla seyredebilir. Yaygın bağırsak tutulumu olan hastalarda kronik ishal, kilo kaybı, kötü kokulu ve yağlı gaita sıktır. Bazen ishal olmadan kabızlık, zayıflama olmadan obeziteye neden olabilir. Çölyak hastalığı tedavisi olmayan ama çözümü olan bir hastalıktır. Çözüm gluten içeren her türlü tahıl ve yiyeceklerden uzak durmaktır. Zira gluten her yerde, her türlü yiyecekte vardır, etiketler dikkatle okunmalıdır.

İşte glutenin sağlığa etkileri

Sindirim sistemimiz çok fazla miktarda glüteni sindirmeye uygun değildir. Glütende çölyak hastalığına, glüten hassasiyetine, diğer otoimmün hastalıklara, alerjik reaksiyonlara, sızıntılı bağırsak hastalığına yol açabilen gliadin proteini yanı sıra, insülin direncine ve diyabete yol açan lektinler, vitamin ve mineral emilimini azaltan fitat gibi zararlı diğer proteinler de vardır. Tahıllar ve tam tahıllar sağlık açısından yararlı yiyecekler olarak değerlendirilmesine rağmen tarım ve çiftçiliğin gelişmesiyle birlikte başta obezite, kalp hastalıkları, şeker hastalığı ve kanser hastalığının ortaya çıkması tesadüf değildir. Tahılların glisemik indeksi yüksektir ve toksik birçok bileşene sahip olabilir.