COVİD GEÇİRENLER DİKKAT! UZUN YILLAR COVİD SONRASI AKCİĞER HASARIYLA UĞRAŞACAĞIZ.
2019 Başlarında Wuhan’da başlayan covid-19 salgını yoğun ölümlere neden olmuştur. Şu anda salgınla mücadele eden biz göğüs doktorları daha sonra elimizde kalacak akciğerleri hasar görmüş hastalarla mücadeleye geçeceğiz. Özellikle aşı olmaktan kaçanları şu şekilde uyarmak gerekiyor. Hastalar covide yakalanıp zatürre olanlarda iyileşseler bile hastaneden çıktıktan sonra akciğerlerinde en hafiften en ağıra kadar aynı beyazla siyah gibi aralarına binlerce griyi yerleştibileceğimiz değişik oranlarda akciğer hasarı görülecektir. Bunun nedeni coviddeki zatürrenin ilaçlarla değil vücudun bağışıklık hücreleri ile tedavi olmasından kaynaklanmaktadır. Daha önceki diğer virus zatürrelerinden bildiğimiz gibi hastalar virüse etkili ilaç olmadığı için yoğun şekilde vücudun savunma mekanizmaları bilhassa T lenfositleri ve kumanda ettiği bağışıklık hücreleri virüse saldırarak öldürmek istemektedirler. Bu nedenle salgıladıkları kimyasallar virüse öldürürken akciğerimizin dokusuna da hasar verir.Bu hasar hastanın bağışıklığına göre hafiften ağıra kadar geniş bir yelpazededir. Bu hasar fibrozis dediğimiz bir sınırlama ile geri dönüşümsüz olmaktadır. Fibrozis akciğerin hava alan alveolleri ile kılcal damarlara geçmesini sağlayan aradaki incecik duvarın kalınlaşmasıdır. Bu duvar ne kadar kalınlaşırsa alacağımız oksijen o kadar az kana karışır istediğimiz kadar oksijen alalım oksijen yetersizliğinden boğuluruz.
Covid atlatanlarda yeni yeni kovid sonrası veriler elimize geçmekte. Başlangıçta da düşündüğümüz gibi hastalarda iyileşme veya kötüleşme döneminde ARDS dediğimiz bir özel bir akciğer iltihabı oluşmakta ve hastanın alınan oksijeninin kana karışmasını engellemekte ve hastanın yavaş yavaş oksijen yetersizliğinden bir çeşit boğulmaya neden olmakta. Bu olay ne kadar şiddetli olursa akciğerdeki hasar o kadar fazla olmakta. Yani bilimsel veriler gösteriyor ki covidi ayakta geçirenler de büyük bir problem yok. Fakat hastaneye yatıp oksijen tedavisi ihtiyacı alanlarda,yoğun bakımlık olanlarda ve entübe olanlarda akciğer hasarı sırasıyla gelişiyor.
Yapılan radyolojik çalışmalarda hastaneye yatan ve oksijen tedavisi alan hastaların büyük bölümünde interstisyel hastalık dediğimiz bir hastalık gelişmekte. Bu hastalık daha evvelden de bildiğimiz gibi ciddi olanlar altı ay içinde akciğer katılaşması nedeniyle hastayı solunum yetersizliğine sokuyor.Yapılan çalışmalarda bu akciğer katılaşmasının en ciddi formu olan bal peteği akciğeri özellikle entübe olmuş uzun süre yoğun bakımda kalan hastalarda çok sık rastlıyoruz. Bu nedenle Covid salgını geçecek ama, hastalığı esas geçtikten sonra büyük problemlere neden olacak. Yıllardır interstisyel fibrozis tedavi eden bir doktor olarak şunu biliyoruz ki bu hastalar ne yaparsanız yapın hastalık ilerlemeye devam ediyor. En büyük özellikleri istirahat halinde nefesleri yetmesine rağmen birkaç adım atmakla birlikte nefes alamaz hale düşmekteler.
Yine yapılan çalışmalarda şunu gösterdi ki covit olup yoğun bakımlık olan hastalarda yoğun bakımda kullanılan kortizon hastalarda ARDS gelişimini engellediği gibi ölümleri de %50 engellemektedir. Ayrıca akciğer hasarını kortizon azaltmaktadır.
Covid geçiren hastanede yatmış zor iyileşmiş hastaları ne yapacağız. Bunlara en basiti puls oksimetre dediğimiz aleti aldırarak parmak ucundan oksijen saturasyonu ölçmek bize en kısa yoldan ve ucuz yoldan yol gösterecektir. Çünkü problem çıkaracak hastalarda hafif eforlarda bile oksijen saturasyonu düşmektedir. Ayrıca bu hastaların düzenli takibi Altı ay arayla çekilecek tomografileri (HRCT)ve akciğer fonksiyon testleri özellikle DL50 hastalığın gidişatı konusunda bir şey fikir verecektir. Hastalık yok hasta var dediğimiz gibi bu hastalara da gerekirse kortizon tedavisi ve antifibrotik ilaçlar kullanılabilir. Ayrıca bronş genişleticileri teofillin grubu ilaçlar ,spor ,solunum egzersizleri akciğerlerin hızlı iflas etmesini engelleyecektir.
Aşı olmayanlar covid geçirdikten sonra ölmeseler bile başlarına neler geleceğini bir bilseler. Ayakta geçirenler ve akciğer tutulumu olmayanlar hariç ,akciğerlerinde hasar olan hastalar hava açlığı çekecekler.Daha konforlu ve uzun yaşayabilmek için doktor doktor dolaşmak zorunda kalacaklar,torba torba ilaçları çare olur mu diye kullanacaklar.
Değerli okurlarım astımla ilgili birçok pratik bilgiye Facebook,Instagram ve YouTube kanalımdan ulaşabilirsiniz.
Doç.Dr.Fedai Barcan'ı takip etmek için