Tarihte 15 Kasım
1808 - Alemdar Vakası olarak adlandırılan yeniçeri ayaklanması
başladı.
Alemdar Vakası (Olayı), 15 Kasım - 18 Kasım 1808 tarihleri arasında
Rumeli âyanlarından yenilik yanlısı Sadrazam Alemdar Mustafa
Paşa'nın ölümüne ve yenilik hareketlerinin durmasına yol açan
yeniçeri ayaklanmasıdır.
rnAlemdar Mustafa Paşa'nın yeniçerileri sindirmek için önlemler
alması, aslında yeniçerilere özgü olmakla birlikte halkın elinde
bir gelir kaynağı haline gelmiş olan esamelerin (aylık cüzdanları)
alınıp satılmasını yasaklaması, ayrıca Rumeli'den getirttiği
birliklerin yağmaya girişmesi, paşanın çevresindeki Rusçuk
yâranının iktidarını kötüye kullanması yeniçerilerle halk arasında
hoşnutsuzluğa yol açmıştı. Tahttan indirilen IV. Mustafa'nın
çevresi de bu hoşnutsuzluğu körüklüyor, öte yandan Alemdar'ın
Sened-i İttifak'la iktidarı zayıflamış olan II. Mahmud üzerindeki
nüfuzundan hoşlanmıyordu. Rumeli'den gelen birliklerin dağılması
Alemdar'ın askeri bakımdan güçsüzleşmesine yol açtı. İstanbul'da
duvarlara Alemdar aleyhine yaftalar asıldı. Yeniçeri Ocağı'nda
Alemdar'ı devirmeye yönelik gizli bir örgütlenme başladı.
Yakınları, Rumeli'ye gidip kuvvet toplayarak yeniden İstanbul'a
gelmesini önerdilerse de, kendine güvenen Alemdar bunu kabul
etmedi.
rnrn15 - 16 Kasım 1808 gecesi yeniçeriler önce yangın var diye
gürültü çıkardılar. Sonra da Alemdar'ın kalmakta olduğu Bâbıâli'yi
bastılar, sekbanların karşı koyması üzerine de ateşe verdiler.
Saraydan yardım gelmeyince umudunu yitiren Alemdar barut mahzenini
ateşleyerek içeri girmeye çalışan yüzlerce yeniçeriyle birlikte
öldü. Yeniçeriler yangından sonra onun ölüsünü bularak günlerce
İstanbul'da dolaştırdılar; sonra parçalayıp Yedikule dışındaki bir
kuyuya attılar.
rnYeniçeriler saraya da saldırdılar, ama saray bostancıları
tarafından püskürtüldüler. II. Mahmud IV. Mustafa'yı
öldürttü.rn
Yeniçeriler halkın da desteğiyle sarayın suyunu kestiler. II.
Mahmud'a bağlı sekban birliklerine Saray'dan çıkış emri vererek bir
şehir savaşı başlattı. Yeniçeriler ile çıkan çatışmalarda yüzlerce
ayaklanmacı öldürüldü. II. Mahmud'a bağlı olan donama, Haliç'ten
Beyazıt'taki Ağakapisi'ni topa tuttu. İstanbul'un önemli merkezleri
olan Saray'a yakin Cebeciler Kışlası, Ayasofya, Sultanahmet,
Divanyolu semtleri yangınlarla kül olmuştu. Sokaklar asker ve sivil
ölüyle dolmuştu.
rn19 Kasım'da Kandıralı Mehmed'in elebaşılığı altında yeni bir
yeniçeri hareketi başladı. Bunlar Tersane'ye ve Tophane'ye el
koymayı ve Levent ve Selimiye kışlalarıni ellerine geçirmeyi
başardılar.
Sonunda ulemanın aracılığıyla Sarayla yeniçeriler arasında uzlaşma
sağlandi, padişah Sekban-ı Cedid'in kaldırılmasını kabul etti. Ama
Istanbul'un evleri, dükkânları yağmalanmış ve kışlalar yakılmış ve
birçok sivilin can ve irzlarına tecavüz edilmişti. Anlaşmadan sonra
birçok Sekban-ı Cedid askeri ve âyandan bir bölümü yeniçerilerce
öldürüldü. Sonunda öldürülen yeniçeri sayısının 5000 ve sekban
sayısının ise 300-400 kadar olduğu tahmin edilmektedir.
Tarihte Alemdar Vakası ya da Olayı adıyla geçen bu ayaklanmadan
sonra yenilik hareketleri bir süre durdu. II. Mahmud ancak yıllar
sonra otoritesini kurup, yenilik hareketlerini daha etkin bir
biçimde başlatabildi. Alemdar'ın öldürülmesi âyanların siyasal
gücünün kırılması sürecinde önemli bir aşama oluşturdu.