Tarihte 30 Ekim
1918 - I. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Osmanlı İmparatorluğu
ile galip devletler arasında Mondros Mütarekesi imzalandı.
Mondros Mütarekesi ya da Mondros Bırakışması, I. Dünya Savaşı
sonunda Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında
imzalanan mütarekename (bırakışma belgesi). Osmanlı İmparatorluğu
adına Bahriye Nazırı Rauf Bey tarafından, Limni adasının Mondros
Limanı'nda demirli Agamemnon zırhlısında 30 Ekim 1918 akşamı
imzalanmıştır. Bu antlaşma ile beraber Osmanlı İmparatorluğu fiilen
sona ermiştir.
rnMütareke, Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkımından sonra kurulan
Türkiye'nin çerçevesini çizen ilk uluslararası belge olarak önem
taşır. Türk Kurtuluş Savaşı'nın siyasi manifestosu olan Misak-ı
Milli Beyannamesinin birinci maddesi, "30 Ekim 1918 tarihli
anlaşmanın çizdiği hudutlar dahilinde, dinen, ırkan ve emelen
müttehit [birleşik] Osmanlı İslam ekseriyetiyle meskûn bulunan
aksamın tamamı, fiilen ve hükmen gayrı kabil-i tecezzi bir küldür
[bölünmez bir bütündür]." demek suretiyle, Milli Mücadele'nin
hedefi olan ulusal varlığı Mondros Mütarekenamesine gönderme
yaparak tanımlar.
rn30 Ekim 1918’de imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması 25 maddeden
oluşmuştur.
Mondros Ateşkes Antlaşmasının Maddeleri
rn1- Çanakkale ve İstanbul Boğazlarının açılması, Karadeniz’e
serbestçe geçişin temini ve Çanakkale ve Karadeniz istihkamlarının
İtilaf Devletleri tarafından işgali sağlanacaktır.
rn2- Osmanlı sularındaki bütün torpil tarlaları ile torpido ve
kovan mevzilerinin yerleri gösterilecek ve bunları taramak ve
kaldırmak için yardım edilecektir.
rn3- Karadeniz’deki torpiller hakkında bilgi verilecektir.
4- İtilaf Devletlerinin bütün esirleri ile Ermeni esirleri kayıtsız
şartsız İstanbul’da teslim olunacaktır.
5- Hudutların korunması ve iç asayişin temini dışında, Osmanlı
ordusu derhal terhis edilecektir.
rn6- Osmanlı harp gemileri teslim olup, gösterilecek Osmanlı
limanlarında gözaltında bulundurulacaktır.
7- İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durumun
ortaya çıkması halinde herhangi bir stratejik yeri işgal etme
hakkına sahip olacaktır.
rn8- Osmanlı demiryollarından İtilaf Devletleri istifade edecekler
ve Osmanlı ticaret gemileri onların hizmetinde
bulundurulacaktır.
rn9- İtilaf Devletleri, Osmanlı tersane ve limanlarındaki
vasıtalardan istifade sağlayacaktır.
rn10-Toros Tünelleri, İtilaf Devletleri tarafından işgal
olunacaktır.
rn11- İran içlerinde ve Kafkasya’da bulunan Osmanlı kuvvetleri,
işgal ettikleri yerlerden geri çekilecekler.
rn12- Hükümet haberleşmesi dışında, telsiz, telgraf ve kabloların
denetimi, İtilaf Devletlerine geçecektir.
rn13- Askeri, ticari ve denizle ilgili madde ve malzemelerin
tahribi önlenecektir.
rn14- İtilaf Devletleri kömür, mazot ve yağ maddelerini Türkiye’den
temin edeceklerdir. (Bu maddelerden hiç biri ihraç
olunmayacaktır.)
rn15- Bütün demiryolları, İtilaf Devletlerin zabıtası tarafından
kontrol altına alınacaktır.rn
16- Hicaz, Asir, Yemen, Suriye ve Irak’taki kuvvetler en yakın
İtilaf Devletlerinin kumandanlarına teslim olunacaktır.
rn17- Trablus ve Bingazi’deki Osmanlı subayları en yakın İtalyan
garnizonuna teslim olacaktır.
rn18- Trablus ve Bingazi’de Osmanlı işgali altında bulunan limanlar
İtalyanlara teslim olunacaktır.
rn19- Asker ve sivil Alman ve Avusturya uyruğu, bir ay zarfında
Osmanlı topraklarını terk edeceklerdir.
20- Gerek askeri teçhizatın teslimine, gerek Osmanlı Ordusunun
terhisine ve gerekse nakil vasıtalarının İtilaf Devletlerine
teslimine dair verilecek herhangi bir emir, derhal yerine
getirilecektir.
rn21- İtilaf Devletleri adına bir üye, iaşe nezaretinde çalışacak
bu devletlerin ihtiyaçlarını temin edecek ve isteyeceği her bilgi
kendisine verilecektir.
rn22- Osmanlı harp esirleri, İtilaf Devletlerinin nezdinde
kalacaktır.
rn23- Osmanlı Hükümeti, merkezi devletlerle bütün ilişkilerini
kesecektir.
rn24-Altı vilayet adı verilen yerlerde bir kargaşalık olursa,
vilayetlerin herhangi bir kısmının işgali hakkını İtilaf Devletleri
haiz bulunacaktır.
rn25-Müttefiklerle Osmanlı Devleti arasındaki savaş, 1918 yılı Ekim
ayının 31 günü mahalli saat ile öğle zamanı sona erecektir.
rnİstanbul kamuoyu anlaşma hükümlerini ağır buldu, ancak genel bir
iyimserlikle karşıladı. 1 ve 2 Kasım tarihli İstanbul gazeteleri
daha çok İstanbul'da savaş ihtimalinin ortadan kalkmış olduğunu
vurguladılar. (Bulgaristan'ı işgal eden İtilaf ordularının o
günlerde İstanbul'a yönelik taarruzu bekleniyordu.) Mustafa Kemal
Paşa'nın görüşlerini yansıtan Minber gazetesi 1 Kasım'da, "Bir
devletin küçülmüş bile olsa her hâlde bir siyasi mevcudiyet ve
milli birlik muhafaza ederek böyle bir badireden kurtulabilmiş
olması en büyük siyasi başarı sayılmalıdır." yazıyordu.