Tarihte 31 Ekim
1517 - Martin Luther, Wittenberg'de 95 tezini kilise kapısına
asarak Protestanlığı ilan etti.
Martin Luther (10 Kasım 1483 - 18 Şubat 1546) Alman keşiş teolog,
üniversite profesörü, protestanlığın babası ve Lüterciliği yayan
kişidir.
Almanya'nın Eisleben şehrinde doğan Martin Luther, Erfurt
Üniversitesi'nde okudu. Ailesine yaptığı bir ziyaret dönüşü, Erfurt
yolunda yıldırım çarpma tehlikesiyle karşılaşınca keşiş olmaya
karar verdi. 21 yaşındayken Aziz Augustin tarikatına bağlı bir
manastıra girip ilahiyat eğitimine başladı ve aynı yıl rahip oldu.
Ertesi sene Wittenberg Üniversitesi'nde doktorasını tamamlayarak
ders vermeye başladı. O günlerde, Roma'nın görevlendirdiği bir
Dominiken keşişi olan Johann Tetzel, Wittenberg civarında endüljans
satıyordu.
Luther manastırdaki günlerinden beri sorguladığı bu uygulamaya
karşı bir eleştiri yazdı. "Endüljansın Kuvvetine Dair Tezler"
başlıklı, 95 maddeden oluşan bu metni 31 Ekim 1517 günü
piskoposlara gönderdi ve aynı zamanda birer mektupla endüljans
konusundaki vaazlerin teolojik açıdan sağlam bir zemine
oturtulmasını istedi. Martin Luther'in bu tezleri üniversitenin
bülten panosu sayılabilecek bir yer olan Wittenberg Saray
Kilisesi'nin kapısına astığı yolundaki, ancak yıllar sonra yayılan
rivayet kanıtlanmış değildir. Sonuçta bu tezler Almanya'da ve komşu
ülkelerde Luther'in kendisinin de öngörmüş olmadığı bir hızla
yayılınca sadece endüljans satışlarında bir düşüş yaşanmakla
kalmadı, bu olay bütün reform hareketinin başlangıcı oldu.
1518 yılında Roma'da Luther'in fikirlerine karşı bir papalık davası
açıldı. Bu engizisyon davasında Luther gıyabında yargılandı. Papa
her ne kadar aforoz ettiyse de o, aforoznameyi halk arasında yaktı.
İmparator Maximillian onu heretik (dinden çıkmış, sapkın) ilan
etti; Luther, suçlamalara cevap vermek üzere Roma'ya çağrıldı. Ama
o, Roma'ya gitmek yerine, Augsburg'ta Kardinal Cajetan'a ifade
vermeyi tercih etti. Cajetan ondan fikirlerinden ve Kilise'ye
yaptığı saldırılarından vazgeçmesini isteyince, Luther,
Wittenberg'e döndü. Burada Kutsal Roma Germen İmparatorluğu'nun
imparator seçme yetkisi olan Saksonya Dükü III. Frederick onu
himayesi altına aldı. Papa X. Leo, III. Frederick'ten Luther'in
sürgüne gönderilmesini talep ettiyse de, dük bu emre itaat etmedi.
Bu arada bazı görüşlerinden vazgeçen, hatta Papa'ya bir özür
mektubu bile gönderen Luther, Ingolstadt Üniversitesi rektörü
Johann Eck ile endüljans konusunda bir münazaraya katıldı.
rn15 Haziran 1520 günü Papa X. Leo, Luther'i bir bildiriyle aforoz
etti. Ekim ayında papalık bildirisi Luther'in eline geçti ama
Erfurt Üniversitesi'ndeki öğrencileri onu parçalayıp suya attı.
Üniversite yetkilileri ise bu olaya müdahale etmedi. Derken Luther,
belki de en meşhur kitabı olan "Von der Freiheit des
Christenmenschen" (Hıristiyan Kişinin Özgürlüğü Üzerine) isimli
kitabını Papa X. Leo'ya yönelttiği bir açık mektupla birlikte
yayımladı. Onun düşüncesinin teolojik ve ideolojik temellerini
yansıtan bu küçük eserin özünde "Freiheit" (özgürlük) kavramı
vardır.