Tarihte 5 Aralık
1987 - Cibali Tütün Fabrikası yandı.
rnCibali Tütün Fabrikası, İstanbul'un Fatih İlçesinde, bulunduğu
Cibali semtiyle aynı adı taşıyan, Haliç kıyısında bina. Bugün Kadir
Has Üniversitesi Cibali Kampüsü olarak kullanılmaktadır.
Anavatanı Amerika olan tütün, 16. yy sonu 17. yy başında Osmanlı
ülkesine girmiş, hızla yayılmış ve sonraki yüzyıllar boyunca adım
adım tekel konusu olmuştur. 1872'de hazine açığını kapatmak için
kurulan tütünde devlet tekelinin İstanbul'daki imtiyazı, yıllığı
3.500 altına Zarifi ve Hristaki Zoğrafos adlı iki bankere
verilmiştir. Tütün imalat ve satış tekelini yürütmek üzere
İstanbul'da İdare-i İnhisariye-i Duhan kurulmuş; 1876'da devlet
borcuna karşılık tütün tekel imtiyazı Galata bankerlerine, 1880'de
ise Düyun-ı Umumiye İdaresi'ne bırakılmıştır.rn
rnBu düzenlemeler de tekel gelirlerini artırmayınca 1884'te Girit
ve Lübnan dışında, Osmanlı sınırları içinde tütün alım ve imalat
rüsumlarını toplama, tütün fabrikası açma imtiyazı 30 yıl süre ile,
yıllığı 750.000 altına Osmanlı Bankası, Viyana'da Credit Anstalt
ile Berlin'de Banker Blayhrud şirketlerinden kurulu "Müşterek-ül
Menfaa İnhisar-ı Duhan-ı Aliyye-i Osmaniye" ve "Reji İdaresi" adı
ile bilinen şirkete verilmiştir.rnrn
Cibali Tütün Fabrikası bu gelişmelerin sonucunda 1884 yılında II.
Abdülhamit tarafından Hovsep Aznavur ve Alexandre Vallaury'ye
yaptırıldı. İlk kurulan büyük ana binada önceleri sadece tütün
işlemekle yetinilmiş, sigara imalatı 1900'den itibaren başlamıştır.
Fransız Reji İdaresi tarafından işletilen fabrika 1925'te
millileştirilerek Türk Tekel İdaresi'ne bağlanmıştır.rn
rnCibali Tütün Fabrikası, 1946'da ilk puroyu, 1959'da "Samsun" adı
ile ilk filtreli, kokulu, soslu sigarayı üreterek piyasaya
vermiştir. 1984'te yeni makineler ithal edilerek puro, 1988'de de
pipo tütünü tesisi kurulmuştur. 4 Aralık 1987'de, fabrikanın üç
yerinde birden çıkan yangın kısa sürede genişleyerek büyük hasara
neden oldu.rnrn10.385 m²'lik bir arsa üzerinde kurulu olan Cibali
Tütün Fabrikası, 1994 yılına kadar üretimini sürdürdü. 1995 yılında
boşaltılan yapı, daha sonra eğitim kurumu olarak değerlendirilmek
üzere Kadir Has Üniversitesi'ne tahsis edildi. 2002 yılında,
yaklaşık 1,5 yıllık bir restorasyondan sonra eğitim amaçlı olarak
hizmete açıldı.