Tarihte 5 Ekim
1931 - Başbakan İnönü ile Dışişleri Bakanı Aras'ın Yunanistan
ziyaretleri sırasında, 1930 Türk-Yunan Dostluk Antlaşması yürürlüğe
konuldu.
Lozan Antlaşması sırasında 30 Ocak 1923'te Türkiye ile Yunanistan
arasında azınlıklar konusunda bir anlaşma yapılmıştı. Bu anlaşmada
Yunanistan'da bulunan Müslüman-Türk azınlıkları ile Türkiye'de
bulunan Rumların mübadelesi öngörülmüştür. Ancak, uygulama
safhasında anlaşmanın ikinci maddesinde yer alan "Batı Trakya
Türkleri ile İstanbul'da sakin (établi) Rumların bu mübadeleden
hariç tutulması" iki ülke arasında uyuşmazlığa sebep olmuştur.
Mübadeleden İstanbul'da yaşayan Rumları hariç tutmak isteyen
Yunanistan'ın bu tutumu iki ülke arasında uzun süren bir gerginlik
yaratmıştır.Etabli kelimesinin yorumundan kaynaklanan bu
anlaşmazlığın dışında tarafların münasebetlerini olumsuz yönde
etkileyen bir diğer olay da "Patrik" meselesidir. Türkiye mübadele
kapsamına dahil ettiği Ortodoks Patriği Arapoğlu Konstantin'i sınır
dışı etmiş, bu olaya Yunanistan tepki göstermiştir. 19 Mayıs
1925'te Patrik Konstantin'in görevinden istifa etmesiyle konu
halledilmîş, 1 Aralık 1926'da iki ülke arasında Atina'da yapılan
anlaşmayla da iki ülke azınlıklarının emlâk konuları görüşülerek
bir düzenleme yapılmaya çalışılmıştır. Ancak, 1926 Antlaşması
ülkeler arasındaki meselelerin halli için yeterli olmamıştır.
1930 yılında İtalya Doğu Akdeniz'de bir dostluk ve güvenlik sistemi
kurma çabası içine girmişti. Mustafa Kemal Paşa ile Yunanistan
Başkanı Elefteros Venizelos'un bu sistemin gelişmesinde olumlu
tavırlar alması Türk-Yunan münasebetlerindeki huzursuzluğu ortadan
kaldırmıştır. 10 Haziran 1930'da Ankara'da iki ülke arasında
imzalanan dostluk anlaşmasıyla Lozan'dan arta kalan mübadele konusu
halledilmiş, komşu ülkeler arasındaki dostane ilişkilerde önemli
bir adım atılmıştır.
Venizelos'un, 27-31 Ekim 1930'da Ankara'yı ziyareti sırasında
imzalanan üç vesikadan oluşan 30 Ekim 1930 tarihli dostluk,
tarafsızlık, uzlaşma ve hakem anlaşması Türk-Yunan münasebetlerinin
süratle gelişmesini sağlamış ve ileride yapılacak Balkan
Antantı'nın imzalanmasına yol açmıştır.
1930 tarihli Türk-Yunan dostluk anlaşması 1830'da bağımsızlığını
kazanan Yunanistan'ın bu tarihten itibaren ortaya çıkan Türkiye
üzerindeki emperyalist macera hareketlerine son vermiş olması
bakımından önemlidir.1930 anlaşması ile kurulan dostluk Kıbrıs
Meselesi'nin çıkışına kadar devam edecektir.