Tarihte Bugün 11 Aralık
1927 - Doğu illerinde Birinci Genel Müfettişlik kurulmasına
karar verildi; müfettişliğe İbrahim Tali Bey (Öngören) atandı.
rnİbrahim Edhem (Talî) Öngören, (d. 1875, İstanbul – ö. 2 Ocak
1952, İstanbul), Türk hekim ve siyasetçi, diplomat.
rnBabası Basra valiliğinde bulunmuş Yusuf Talî Paşa, annesi Rasime
Hanım'dır.İlk ve orta öğrenimini Galatasaray Lisesi'nde tamamladı.
1887'de Askeri Tıbbiye'ye girdi. 1893'te askeri tabip yüzbaşı
rütbesi ile mezun oldu. Çeşitli İstanbul hastanelerinde ve askeri
birliklerde çalıştı. 1896'da operatörlük belgesi aldı. 1909 yılında
Hudeyde Hastanesi operatörlüğüne atandı. Başhekimliğe ve 40.
Hudeyde Fırkası Sertabipliği'ne getirildi.
rn1911 yılında Trablusgarp Savaşı'na askerî hekim olarak katıldı ve
burada Mustafa Kemal ile yakın dost oldu. Hastalığı nedeniyle 1912
yılında Eylül ayında İstanbul'a döndü; bir ay sonra Balkan
Savaşı'na katıldı. Barıştan sonra barıştan sonra Harbiye Nezareti
Sıhhiye Dairesi 4. Şube Müdürü oldu. Van, Ankara ve Kayseri'de
çıkan lekeli humma hastalığı ile mücadele etti. 1913'te yarbaylığa
terfi etti. I. Dünya Savaşı'nda çeşitli cephelerde savaştı.
rn19 Mayıs 1919'da 9. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal ile beraber
Bandırma Vapuru'ndan Samsun'a çıkan 18 subaydan birisiydi.
rn1920'de Ankara Hükümeti'nin Moskova'ya gönderdiği heyetin içinde
yer aldı. Bakü'de toplanan Birinci Doğu Halkları Kurultayı'na
Ankara Hükümeti'ni temsilen gözlemci olarak katıldı. Bakü
kongresinden gönderdiği raporlar, TBMM Hükümeti'nin Sovyet Rusya'ya
komünizm rejimine ve Anadolu'daki komünist faaliyetlere karşı
siyasetini belirlemesinde büyük etkisi oldu.rn
Moskova'dan döndükten sonra Milli Savunma Bakanlığı Sağlık Dairesi
Başkanı olarak Ankara'da görev yaptı. 6 Kasım 1921 - 22 Ekim 1923
tarihleri arasında Batum Konsolosu olarak görev yaptı . Bu görevi
sırasında Rusya'dan alınan silah ve cephanelerin Batum üzerinden
Anadolu’ya nakledilmesinde rol aldı[2].rn
Kurtuluş Savaşı sırasında Albay rütbesine terfi etti. 1923'te
Hariciye Vekaleti danışmanı, Haziran 1924'de Varşova büyükelçisi
olarak atandı ve 2 yıl bu görevde kaldı.
rnII. dönem TBMM ara seçimlerinde Diyarbakır milletvekili olarak
meclise girdi. III. dönem TBMM’de CHP Meclis Grup Başkan
Vekilliği'ne seçildi. Cumhuriyetin ilk yıllarında Kürt isyanlarının
gerçekleştiği Güneydoğu Anadolu illerinde daha güçlü bir yönetim
kurulması için 1927'de çıkan bir kanunla oluşturulan I. Umumi
Müfettişlik görevine atanınca milletvekilliğinden istifa etti. 5
yıl boyunca Elazığ, Urfa, Bitlis, Hakkari, Diyarbakır, Siirt,
Mardin, Van illerini kapsayan müfettişlik bölgesinde hizmet yaptı.
1932'de İstanbul milletvekili seçilerek Umum Müfettişliği
görevinden ayrıldı.rn
1934 yılında Trakya'da Yahudilere yapılan organize saldırıları
raporlaştırmak için Trakya Umum Müfettişliği'ne atanması üzerine
yeniden milletvekilliğinden istifa etti. Soyadı Kanunu çıktığında
kendisine olayları değerlendirme ve önlem almadaki başarısından
dolayı cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk tarafından “Öngören”
soyadı verildi.rn
Bozulan sağlığı nedeniyle 1935 yılında müfettişlik görevinden
ayrıldı ve tedavi için yurt dışına gitti. 1936'da Diyarbakır
milletvekili olarak tekrar meclise girdi. 2 Ocak 1952'de
İstanbul'da vefat etti.