Tarihte bugün: 21 Ekim'de neler oldu?

Takvim yaprakları 21 Ekimi gösteriyorken 1520 yılında Magellan kendi ismiyle anılan boğazı keşfedecek, 1600 yılında ise Japonya'da devir değiştiren Sekigahara Meydan Muharebesi başlayacaktı.İşte tarihte 21 Ekim ve Mustafa Kemal Atatürk Kronolojisi..

1520 - Ferdinand Magellan, Güney Amerika'nın güneyinde, kendi ismiyle anılan boğazı keşfetti.

Macellan Boğazı, Güney Amerika'nın en güneyinde Atlas Okyanusu'nu Büyük Okyanus'una bağlayan boğazdır. Ana kıta ile Tierra del Fuego Takımadaları'nı ayırır. Bu takımadalar, Arjantin ve Şili arasında paylaşılmıştır. Macellan Boğazı'nın uzunluğu 686 km, genişliği 4 ila 37 km'dir. Boğaz, 1520 yılında Macellan tarafından keşfedildiği için bu isimle anılmaktadır. Sis ve rüzgâr sebebiyle geçilmesi zordur. Boğaz üzerindeki en büyük liman ise Punta Arenas'tır.

Macellan Boğazı, Panama Kanalı'nın inşaasından önce olduğu kadar büyük bir öneme sahip olmasa da, hâlâ birçok gemi tarafından kullanılır. Fırtınalı güney kuşağında yer alan boğaz, tehlikeli bir su yolu olarak kabul edilir. Su seviyesindeki gelgitten oluşan farklılıklar, Patagonya'da hüküm süren kuvvetli rüzgârlar, kuvvetli akıntı ve dalgalara yol açar.

1600 - Japonya'nın Sengoku Devrini sona erdirip, Tokugawa dönemine geçirecek Sekigahara Meydan Muharebesi başladı.

Toyotomi Hideyoşi'nin ölmesiyle Toyotomi hükûmetinin önde gelenler Go Tairo'nun biri olan Tokugawa Ieyasu'nın grubu ve Go Bugyo'nun biri olan İşida Mitsunari'nin grubu olmak üzere ikiye bölündü. Zamanla Tokugawa Ieyasu'ya itaat edenler Doğu Ordusu'nu, Toyotomi Hükûmeti'nin geleceğini Toyotomi Hideyoşi'nin oğlu Toyotomi Hideyori'ye itaat ederek İşida Mitsunari'ye destek verenler Batı Ordusu'nu oluştu ve iki ordu bugünkü Gifu İlinde bulunan Sekigahara'da çarpıştı.

Batı Ordusu, muharebenin ilk aşamasında hücum ederek üstünlüğünü sağladıysa da başta Kobayakawa Hideaki olmak üzere pek çok daimyōların safı değiştirmeleri ve Kobayakawa Hideaki'nin birliklerinin Batı Ordusu'nun sağ kanadını yarmasıyla ağır hezimete uğradı. Muharebeden sonra 27 Ekim'de Ishida Mitsunari kaçarken yolda yerli halk tarafından yakalanarak Doğu Ordusu'na teslim edildi ve Konishi Yukinaga ve Ankokuji Ekei ile birlikte Kyoto'nun sokaklarında gezdirildikten sonra Sanjo Gawara'da başı kesilerek idam edildi.

1805 - Amiral Nelson komutasındaki İngiliz filosu, İspanya'nın güneybatısında Trafalgar'da Napolyon'un Birleşik Fransız-İspanyol Donanmasını yendi. Amiral Nelson da savaşta öldü.

A. Horatio Nelson (29 Eylül 1758 - 21 Ekim 1805), Napolyon Savaşlarında savaşmış İngiliz deniz subayıdır. Norfolk'da doğup Trafalgar savaşı sırasında, 47 yaşında hayatını kaybetmiştir. İngilizlerin ünlü denizcisidir. 1771-1805 yılları arasında denizcilik yapmıştır.

Napolyon'nun Mısır'ı işgali sırasında Osmanlı Devleti'nin İngiltere'den yardım istemesi sonucu bölgeye gitmiştir ve Fransız donanmasını büyük uğraşlar sonucunda imha etmiştir. Hatta Nelson Fransız donanması bulmak için Cebelitarık Boğazı'nı geçip Fransız donanmasını okyanusta aramış, ama yoğun sis dolayısıyla hemen yanından geçen Fransızları görememiştir.Osmanlı Devleti de Nelson'a bu üstün hizmetinde dolayı Osmanlı Nişanı vermiştir. Osmanlı tarihinde ilk defa bir yabancı komutan bu nişanla onurlandırılmıştır. Nelson'ın birçok resminde yakasındaki ay yıldızlı Osmanlı Nişanı açıkça görülmektedir.

1854 - Kırım Savaşı'nın başlaması üzerine modern hemşireliğin kurucusu Florence Nightingale, 38 başka hemşireyle birlikte Üsküdar'daki Selimiye Kışlası'na gönderildi.

1860 - İlk özel siyasi gazete Tercümanı Ahval çıkmaya başladı. Sahibi Yozgatlı Çapanoğlu Agah Efendiydi.

1878 - Almanya'da Otto von Bismarck antikomünist özellikteki Anti-Sosyalist Yasa'yı yürürlüğe soktu.

 Otto von Bismarck döneminde 21 Ekim 1878'de Almanya'da çıkartılan antikomünist yasaya göre, Almanya Sosyal Demokrat Partisi'nin bütün örgütleri ve işçilere ait yayın organları yasaklanmış, sosyalist yayınlar toplattırılmış ve dönemin sosyal demokratları cezalandırılmıştır.

Mayıs 1880, Mayıs 1884, Nisan 1886 ve Şubat 1888 tarihlerinde olmak üzere toplam 4 kere yayınlanan bu yasa, tüm sosyalist örgütlenmeleri partileri kapatmış, toplanma ve dernek kurma hakkını askıya almış, bununla birlikte dönem sözcüleri işçilerin sistemle bütünleşme çabasına girmesini önermiştir. Genel Alman İşçileri Birliği'nin kurucularından ve ilk sekreteri olan Vahlteich Karl Julius yasanın yürürlüğe girmesi üzerine Amerika Birleşik Devletleri'ne göçmüştür.

Yasanın yürürlükte kaldığı 1878-1890 yılları arasında SPD, yarı illegal örgütlenme gerçekleştirdi ve, 1890’daki seçimlerde oyların % 19.7’sini alarak en büyük parti durumuna geldi. Yasa, 1 Ekim 1890'de yoğun baskılar sonucu kaldırıldı.

1879 - Thomas Edison, karbon filamanlı elektrik ampulünü icat etti.

1935 - Almanya, Milletler Cemiyeti'nden resmen ayrıldı.

1938 - Japonlar, Çin'in Kanton şehrini işgal etti.

Guangzhou, Çin'in en büyük şehirlerden biridir. Şehrin nüfusu 2014 yılı itibarı ile 13,080,500'dür. Guangzhou metropol alanının içinde Hong Kong, Shenzhen, Dongguan, Zhuhai gibi pek çok büyük şehir bulunmaktadır ve tüm bu metropolitan yığışmanın nüfusu 53 milyonun üzerindedir. Bu bakımdan, Guangzhou Dünya gezegeni üzerindeki en büyük kentsel yerleşmedir. Şehirde ağırlıklı olarak Kantonca konuşulmaktadır.

1940 - Ernest Hemingway'in Çanlar Kimin İçin Çalıyor kitabı New York'ta basıldı.

1945 - Fransa'da kadınlar, ilk kez oy kullanma hakkı elde etti.

1945 - Nüfus sayımı yapıldı. Türkiye nüfusunun 18.871.203 olduğu açıklandı. İstanbul il nüfusu ise 1.071.686.

1950 - Çin askerleri Tibet'i işgal etti.

1965 - İkeya seki kuyruklu yıldızı, Güneşin 450,000 kilometre yakınından geçti.

Kaoru İkeya adlı Japon bir amatör astronom tarafından bulunmuştur. Bu yıldıza kendi adı verilmiştir. Güneş çevresinde büyük bir elips veya bir parabol yörüngede dolaşan, Güneş'e yaklaştığında yüzeyinde ortaya çıkan gazların ve tozların oluşturduğu kuyruk denilen ışıklı bir uzantısı olan gök cismine “kuyruklu yıldız” denir.

Kuyrukluyıldızlar çoğunlukla kendilerini keşfedenin (ya da keşfedenlerin) ismini alır. Bir Japon amatör astronomu olan Kaoru Ikeya'nın Temmuz 1964 de keşfettiği, kendi adıyla anılan 1964 VIII Kuyrukulu Yıldız'ı 12 Ağustos tarihinde dünyanın 30.5 milyon km kadar yakınından geçmiş ve aynı ay içinde çıplak gözle gözlenebilecek parlaklığa erişmiştir. 2 Ağustos'da Güneş'in 118.500.000 km ötesindeki enberi noktasına ulaşan Ikeya Kuyruklu Yıldızı’nın, Mount Palomar Rasathanesi'nin 5,08 m lik teleskobu kulanılarak yapılan tayf gözlemleri sonucunda, Dr. Jesse L. Greenstein ve Dr. Antoni Stawikowski bu Kuyruklu Yıldız üzerinde karbon atomunun ender görülen izotoplarından birinin varlığını ispatlamışlardır. Bu buluş, Güneş'in yakınlarına kadar gelen bu gökyüzü ziyaretçilerinin Güneş Sistemi'mizin ilk dönemlerinde dünya yakınında ve gezegenlerin oluşmasında arta kalan maddelerden ortaya çıktığını, daha sonra Güneş rüzgârının etkisiyle geniş eliptik yörüngelerine savrulduklarını göstermektedir.

1969 - Doğan Avcıoğlu liderliğinde Devrim gazetesi yayımlanmaya başladı.

1969 - Federal Almanya'da sosyal demokrat Willy Brandt Şansölyeliğe (başbakan) seçildi.

1971 - Pablo Neruda, Nobel Edebiyat Ödülü'nü aldı.

1972 - Profesör Mümtaz Soysal Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı'nca, Anayasaya Giriş adlı ders kitabında komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle tutuklandı.

1973 - Necmettin Erbakan Millî Selamet Partisi Genel Başkanı seçildi.

1977 - Avrupa Patent Enstitüsü (EPI) kuruldu.

1981 - Atatürk Barajı'nın temeli, Devlet Başkanı Kenan Evren tarafından atıldı.

1983 - Uzunluk ölçüsü metre, ışık hızı üzerinden yeniden tanımlandı ama uzunluğu yine aynı kaldı. Buna göre 1 metre ışığın havasız ortamda saniyenin 1/299,792,458 'i süresince katettiği mesafedir.

1984 - Afşin-Elbistan Termik Santrali açıldı.

1985 - Alman gazeteci ve yazar Günter Wallraff'ın Türk işçisi kimliğiyle yaşadıklarını anlattığı En Alttakiler (Ganz Unten) adlı yapıtı piyasaya çıktı.

1987 - Türkiye'de montajı yapılan ilk savaş uçağı F-16 Savaşan Şahin resmi törenle uçuruldu.

1990 - Genel nüfus sayımı: Türkiye'nin nüfusu 56.473.035

1997 - Anadolu Ajansı, uydu ile kesintisiz haber yayınını, Başbakan Mesut Yılmaz'ın da katıldığı toplantı ile başlattı.

1998 - TBMM, NATO'nun genişlemesini onayladı. Böylece 16 ittifak üyesi ülkenin de onayı tamamlandı ve genişleme kesinlik kazandı.

1999 - Çeçenistan'ın başkenti Grozni'de kalabalık bir alışveriş merkezine yapılan roket saldırısında 110 kişi öldü, 400 kişi yaralandı.

1999 - Ahmet Taner Kışlalı bombalı bir suikastle öldürüldü.

2005 - Finlandiyalı ünlü rock grubu Nightwish'in 9 yıllık vokalisti Tarja Turunen, grupla olan son konserinin ardından atıldı.

2007 - 2007 Sivil Anayasasının halk tarafında referandumla oylaması.

2007 - Saat 00:20 sıralarında, Irak'ın kuzeyinden Türkiye'ye sızan PKK mensupları tarafından, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Dağlıca'da konuşlu piyade taburunun emniyet unsuru olan bir bölüğe kalabalık bir grupla üç ayrı bölgeden silahlı saldırıda bulunuldu. Genelkurmay çıkan çatışmada 12 şehit, 16 yaralı verildiğini ve 32 PKK'lının da öldürüldüğünü açıkladı. Bkz. 21 Ekim 2007 Hakkari PKK çatışması maddesi.

TARİHTE BUGÜN ATATÜRK : ATATÜRK KRNOLOJİSİ

1938 - Atatürk'ün, saat 11.10'da Başbakan Celâl Bayar'ı kabulü ve 6 dakika görüşmesi. 

Atatürk'ün sağlığı hakkında yayımlanan iki bildiride "geceyi ve gündüzü rahat geçirdikleri ve umumî durumda iyiliğin devam ettiği"nin bildirilmesi.

1937 - Atatürk'ün, Çankaya'da Başbakan Vekili Celâl Bayar ve Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras'ı kabulü.

1936 - Atatürk'ün, Genelkurmay Başkanlığı'nı ziyareti ve doğu seyahatinden dönmüş olan Fevzi Çakmak'la iki saat kadar görüşmesi.

1935 - Gençliğin, Atatürk'e suikast girişimini lanetleme amacıyla İstanbul Üniversitesi'nde büyük mitingi (Çerkeş Ethem ve kardeşi Resifin hazırlattığı düşünülen bu suikast girişimi elebaşlarından 5 kişi, Suriye sınırından yurda girmiş ve biri güvenlik kuvvetleri tarafından yakalanmıştı. Bu olayın meydana çıkışı memlekette büyük üzüntüye sebep olmuş, bu arada birçok şehirlerde suikastı lanetleme mitingleri düzenlenmiştir).

Atatürk'ün, suikast girişimini lanetleyen kurum ve fertlere teşekkürü: "Büyük milletimin bana karşı gösterdiği derin ilgi ve sevgiden kıvanç duydum!" [Kocatürk]

1933 - Atatürk'ün, Çankaya'da Macar Başbakanı Gömböş ve Dışişleri Bakanı M. De Kanya'yı kabulü.

1932 - Atatürk'ün, akşamüzeri otomobille Topkapı, Bakırköy, Yedikule yoluyla Beyoğlu'ndan Şişli'ye gelişi, Tünel, Tophane yoluyla Dolmabahçe Sarayı'na dönüşü.

1931 - Kıbrıslı Rumlar, Enosis için ayaklandı. İngilizler çok sert önlemler alarak ayaklanmayı bastırdı.

1928 - Atatürk'ün, Çankaya'da İran Elçisi Furugi Muhammed Ali'nin güven mektubunu kabulü.

1926 - Atatürk'ün, Çankaya'da, Polonya Elçisi Wierusz Kowalski'nin güven mektubu kabulü ve Elçi'nin söylevine cevap konuşması.

1925 - Atatürk'ün, trenle Konya'dan Afyon'a gelişi ve Belediye Dairesi'nde şerefine verilen ziyafette konuşması: "...Ben vazifemin bitmediğini, yüklendiğim sorumluluğun da yüksek ve çetin olduğunu idrak ediyorum. Arkadaşlar! Bu vazife bitmeyecektir, ben toprak olduktan sonra da devam edecektir. Ben ise, sevine sevine bütün varlığımı bu kutsal vazifeme hasredeceğim ve onun yüksek sorumluluğunu yüklenmekle mesut olacağım. Vazifeye başarı ile devam edeceğim. Çünkü büyük milletimizin kalp ve vicdanında, bana karşı sarsılmaz bir güven ve itimat taşımakta olduğunu görüyorum. Bu benim için büyük kuvvettir, büyük yetkidir!"

Atatürk'ün, öğleden sonra trenle Afyon'dan Ankara'ya hareketi.

1924 - Atatürk'ün, İstanbul'da Fransız Hastanesi'nde tedavi görmekte olan büyük Türk düşünürü Ziya Gökalp'e telgrafı: "Rahatsızlığınızdan çok üzüntü ile haberdar oldum. İyileştiğiniz haberi bütün memleketçe beklenmektedir. Süratle iyileşmeniz için Avrupa'da tedavinize ihtiyaç varsa gereken her şeyin yapılmasını üzerime alıyorum."

Atatürk'ün, Fransa ile Türkiye arasında gerçekleştirilecek hava ulaşımı hakkında Fransa Cumhurbaşkanı Doumergue'e cevap mektubu: "...Memleketlerimizi birbirine bağlayan ilişkilerin daha fazla kuvvetlenmesini görmek hususunda en samimî temennilerimi arz ederim." [Kocatürk]

1923 - Atatürk'ün, "Subay ve askerî memurların maaş ve fevkalâde ödenekleri hakkındaki Kanun" nedeniyle Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde konuşması: "...Memleketimiz ve milletimiz her ne vakit felâketlere maruz kaldıysa, hiç şüphesiz ki bütün vatan evlâdı, memleket evlâdı, en büyük fedakârlığa katlanmaktan çekinmemiştir. Yalnız, bütün bu memleket evlâdını, vatanın müdafaası için ölüme sevk etmek sorumluluğunu üzerine alan ve aynı zamanda onların ilerisinde göğsünü düşman kurşunlarına geren subaylardır, komutanlardır." [Kocatürk]

1922 - Refet Paşa, 100 jandarmayla İstanbul'a geldi.

1921 - İşgal edilen Türk toprakları üzerinde başarı kazanamayacağını anlayan Fransız hükümeti, TBMM ile Ankara Antlaşması'nı imzaladı. Fransa adına Franklin Bouillon'un sürdürdüğü görüşmeler sonrasında Fransa işgal ettiği bölgelerden çekildi.

1920 - Damat Ferit Paşa istifa etti.

Tevfik Paşa Osmanlı sadrazamı oldu. Tevfik Paşa'nın kabine kurması.

(Tevfik Paşa başkanlığında İstanbul'da son Osmanlı Hükümeti kuruldu).  

Damat Ferit'in istifasıyla boşalan sadaret mevkiine dördüncü kez Tevfik Paşa getirildi.

Damat Ferit Paşa'nın istifası üzerine Tevfik Paşa'nın kabine kuruşu (bu kabine, son Osmanlı kabinesi olup 4 Kasım 1922 tarihinde istifa etmiştir).

1919 - Mustafa Kemal'in, İstanbul'dan gelen Bahriye Nazırı Salih Paşa ile Amasya'da görüşmesi (Amasya Mülakatı).

Atatürk'ün, Ermeni Patriği Vekili Zaven Efendi'nin Neologos gazetesinde "Ermeni ailelerinin göçe başladıklarını söyleyen ve millî hareketi bir azınlık aleyhtarlığı şeklinde gösteren" mektubu üzerine Amasya'dan basına gönderdiği cevabın gazetelerde yayımlanması: "Patrik Vekili Zaven Efendi'nin Neologos gazetesinde ne amaçla yayımladığı bizce bilinen mektubun içeriğine gereğinden fazla önem vermeyi lüzumsuz görürüz." [Kocatürk]

Atatürk'ün, millî örgüte hizmetleri ve halkı aydınlatmadaki yardımları nedeniyle Eskişehir Mutasarrıfı Sabri Bey'e teşekkür telgrafı.

1916 - Allied offensive on the Salonika Front.

1915 - Atatürk'ün, Anafartalar Grubu Karargâhı'nda Esat Essefit Efendi başkanlığında Suriye edebî heyetini kabulü, heyet üyelerinin daha sonra cepheleri dolaşması.

1911 - Atatürk'ün, İstanbul'dan İskenderiye'ye gelişi. [Kocatürk]

Doğumlar

1772 - Samuel Taylor Coleridge, İngiliz şair (ö. 1834)

1790 - Alphonse de Lamartine, Fransız yazar, şair ve politikacı (ö. 1869)

1833 - Alfred Nobel, İsveçli kimya mühendisi (ö. 1896)

1846 - Edmondo De Amicis, İtalyan yazar (ö. 1908)

1908 - Niyazi Berkes, Türk toplum bilimci (ö. 1988)

1914 - John Kluge, Amerikalı iş adamı (ö. 2010)

1917 - Dizzy Gillespie, Amerikalı trompetçi (ö. 1993)

1925 - Celia Cruz, Kübalı şarkıcı (ö. 2003)

1929 - Ursula K. Le Guin, Amerikalı yazar

1932 - Pál Csernai, Macar futbolcu ve teknik direktör (ö. 2013)

1936 - Suna Kan, Türk keman virtüözü

1943 - Tarık Ali, İngiliz yazar

1948 - Mehmet Ali Yılmaz, Türk siyasetçi ve iş adamı

1949 - Binyamin Netanyahu, İsrailli siyasetçi ve İsrail'in 9. Başbakanı

1956 - Carrie Fisher, Amerikalı aktris, senarist ve yazar (sinema oyuncusu Debbie Reynolds'un kızı)

1959 - Ken Watanabe, Japon sinema ve tiyatro oyuncusu

1964 - Levent Yüksel, Türk şarkıcı

1970 - Louis Koo, Çinli oyuncu

1980 - Aslı Altaylar, Türk dizi oyuncusu

1980 - Kim Kardashian, Amerikalı aktris, manken ve şarkıcı

Ölümler

1805 - Horatio Nelson, İngiliz amiral (d. 1758)

1907 - George Frederick Bodley, Birleşik Krallık kökenli mimar (d. 1827)

1942 - Mustafa Durak Sakarya, Türk siyasetçi (d. 1876)

1956 - Hakkı Tarık Us, Türk gazeteci (d. 1889)

1969 - Jack Kerouac, Amerikalı yazar (d. 1922)

1976 - Mualla Sürer, Türk tiyatro ve sinema sanatçısı (d. 1902)

1977 - Ferit Tüzün, Türk besteci (d. 1929)

1984 - François Truffaut, Fransız film yönetmeni (d. 1932)

1996 - Kriton Curi, Rum asıllı Türk akademisyen ve çevreci (d. 1942)

1999 - Ahmet Taner Kışlalı, Türk akademisyen, gazeteci ve yazar (d. 1939)

2003 - Elliott Smith, Amerikalı müzisyen ve şarkıcı (d. 1969)

2004 - Hasan Nail Canat, Türk yazar (d. 1943)

2011 - Hikmet Bila, Türk gazeteci ve Vatan Gazetesi köşe yazarı (d. 1954)