Tarihte bugün: 26 Ekim'de neler oldu?

Takvim 26 Ekim 1461'i gösteriyorken Trabzon İmparatorluğu Osmanlı yönetimine geçecek,1863 yılında Uluslararası Kızıl Haç Organizasyonu kurulacak,1923'te ise Türkiye millî futbol takımı ilk maçını oynayacaktı. İşte tarihte 26 Ekim ve Mustafa Kemal Atatürk Kronolojisi..

740 - Konstantinopolis'te çok sayıda ölüm ve yaralanmaya neden olan deprem oldu.

1461 - Trabzon İmparatorluğu, Fatih Sultan Mehmet komutasındaki Osmanlı güçlerine teslim oldu.

Genelde Trabzon İmparatorluğu olarak bilinen devletin sık kullanılan 3 ismi vardır:

İmparatorluk Trabzon merkezli olduğu için Ortaçağ'da ünlü olan başkentinin adıyla yani "Trabzon İmparatorluğu" olarak adlandırılmıştır.

Doğu Roma tarihçisi Pachymeres tarafından "Laz Sınır Devleti" olarak anılan ülke topraklarının yöneticileri de "Laz Kralları" olarak anılmışlardır. Selçuklular tarafından Tzanika/Canik Kralı olarak adlandırılan Trabzon İmparatorları, Tarihçi İbni Bibi tarafından "Tzaniti Kralları" olarak tanımlanmışlardır.

Caniti/Tzaniti: Tzan (Laz ulusal ismi) + iti (Lazca'da ülke, toprak belirten son ek) yani Lazistan Krallığı anlamına gelmektedir.

Devlet kurucu Komnenos ailesinin adından dolayı "Komnenos İmparatorluğu" olarak da anılmıştır.

Bazı kesimler tarafından Trabzon İmparatorluğu'na Trabzon "Rum" İmparatorluğu yakıştırması yapılmışsa da gerçekte ne imparatorluk kayıtlarında ne de diğer çağdaş kayıtlarda böyle bir adlandırma olmayıp bu söylem 20. yüzyılda siyasi amaçlar için kullanıldığı düşünülebilir.

1825 - New York’un üst bölgesinde açılan Erie kanalı, Hudson nehrini ve Erie gölünü birleştirdi.

Erie Kanalı, Erie Gölü ile Hudson nehrini birbirine bağlamaktadır. 584 km uzunluğa, 12 metre genişliğe ve 1,20 metre derinliğe sahiptir. Kuzey Amerika'nın büyük beş gölünü New York'dan Atlantik Okyanusuna bağlamaktadır. İlk kez 1699 yılında önerilen kanalın yapımına 1817'de başlanmış ve 26 Ekim 1825 tarihinde açılmıştır.

1863 - Uluslararası Kızıl Haç organizasyonu Cenova'da kuruldu.

Hareket, üç farklı kurumsal oluşumu içinde taşımaktadır: dünyanın hemen her ülkesindeki ulusal dernekler; bu derneklerin koordinasyonunu sağlayan bir federasyon (IFRC) ve silahlı çatışmalarda insan hayatını ve onurunu korumaya odaklı bir uluslararası komite (ICRC). Her dört yılda bir komiteden, federasyondan, ulusal derneklerden katılımla toplanan Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Konferansı, hareketin en yüksek tartışma ve karar organıdır.

1918 - Atatürk, Halep'in kuzeyindeki işgalcilerin taarruzunu durdurdu.

1922 - Lozan Konferansı'nın hemen öncesinde, Dış İşleri Bakanlığı’ndan ayrılan Yusuf Kemal Tengirşenk’in yerine, İsmet İnönügetirildi.

1923 - Türkiye millî futbol takımı, ilk maçında Romanya ile 2-2 berabere kaldı.

İlk maçını 26 Ekim 1923 tarihine oynayan takım; FIFA Dünya Kupası 1950, 1954 ve 2002 olmak üzere 3 defa hak kazanmış; ancak 1950 FIFA Dünya Kupası'na finansal sorunlar yüzünden katılamamıştır.

1924 - Kâzım Karabekir Paşa, Birinci Ordu Müfettişliğinden ayrıldı; artık milletvekili olarak çalışacağını bildirdi.

1933 - Cumhuriyetin 10. yılı dolayısıyla Genel Af Kanunu çıkarıldı.

1933 - Türkiye'de kadınlara köy ihtiyar heyetlerine ve muhtarlığa seçme ile seçilme hakkı verildi.

1936 - 16 yaşındaki ressam Turgut Cansever, ilk resim sergisini açtı.

 Dünyada üç kez Ağa Han Mimarlık Ödülü almış tek mimardır. "Bilge Mimar" da olarak anılır. Kent, imar, koruma alanlarında pek çok görev almış, Beyazıt Meydanı'nı tasarlamıştır. Türkiye'deki ilk sanat tarihi doktora tezinin sahibidir.

1936 - Hoover Barajının ilk jeneratörü devreye girdi.

1947 - Irak'taki İngiliz askeri işgali sona erdi.

1951 - 77 yaşındaki Winston Churchill, yeniden Birleşik Krallık Başbakanı oldu.

1958 - Pan American Hava Yolları Şirketi, Boeing 707'nin ilk ticari uçuşunu New York'tan Paris'e gerçekleştirdi.

1961 - Cemal Gürsel Cumhurbaşkanı seçildi.

1966 - Kuzey Atlantik Konseyi (NATO) karargahını Brüksel'e taşımayı kararlaştırdı.

1975 - Enver Sedat, ABD'ye resmi ziyarette bulunan ilk Mısır Devlet Başkanı oldu.

1975 - Genel nüfus sayımı yapıldı. Türkiye'nin nüfusu 40.347.719 kişi.

1982 - Yılmaz Güney vatandaşlıktan çıkarıldı.

1984 - Türkiye Cumhuriyeti tarihinde ilk kez bir bakan azledildi. Maliye ve Gümrük Bakanı Vural Arıkan istifa etmeyince, Başbakanın önerisi üzerine Cumhurbaşkanı tarafından görevden alındı.

1991 - Türk Silahlı Kuvvetleri, Irak sınırından girerek operasyon başlattı.

1994 - İsrail ile Ürdün arasındaki 46 yıllık savaşa son veren tarihi barış anlaşması; iki ülke arasındaki sınırda, 5 bin kişinin katıldığı gösterişli bir törenle imzalandı.

1995 - İslami Cihat lideri Fethi Şikaki, Malta'daki otelinde Mossad ajanları tarafından öldürüldü.

1995 - Demokrasi Partisi (DEP) davası karara bağlandı. Yargıtay Leyla Zana, Hatip Dicle, Orhan Doğan ve Selim Sadak'ın 15'er yıl, Mahmut Alınak ve Sırrı Sakık'ın 3'er yıl 6'şar ay hapis cezasını onayladı. Cezaları bozulan Ahmet Türk ve Sedat Yurtdaş tahliye edildi.

2002 - Moskova tiyatrosunda üç gündür süren rehin alma eylemi, Rus özel güçlerinin (Spetsnaz) düzenlediği, ve yaklaşık 50 Çeçen isyancı ile 800 rehineden 118'inin ölümüne neden olan bir operasyonla sona erdi.

TARİHTE BUGÜN ATATÜRK : ATATÜRK KRONOLOJİSİ

1938 - Atatürk'ün, kız kardeşi Makbule (Atadan), Afet (İnan) ve Sabiha Gökçen'i beraber kabulü.

1936 - Atatürk'ün, akşamüzeri İsmet İnönü'nün köşküne gidişi, daha sonra otomobille Gazi Orman Çiftliği'ne kadar bir gezinti yaparak Çankaya'ya dönüşü.

1933 - TBMM'de Cumhuriyet'in 10. Yılı münasebetiyle hazırlanan Genel Af Kanunu kabul edildi. Bu afla TCK'nun değişik maddelerinde hüküm giymiş gazeteci ve siyasetçinin yamsıra İstiklal Mahkemeleri'nde yargılanarak, hüküm giymiş sanıklar da affedildi.

1930 - Yunanistan başbakanı Elefterios Venizelos resmi bir ziyaret için Türkiye'ye geldi.

1924 - Atatürk'ün, Ziya Gökalp'ın ölümü üzerine eşi Vecihe Hanım'a başsağlığı telgrafı: "Muhterem eşiniz Ziya Gökalp Bey'in bütün Türk âlemi için pek elim bir kayıp teşkil eden ölümüsebebiyle başsağlığı dileklerimi ve Türk milletinin samimî kalbî teessürlerini sunar ve Türk milleti ve hükümetinin büyük düşünürün ailesi hakkında müşfik hislerini temin ederim efendim."

Lâtife Hanım'ın, Ziya Gökalp'm ölümü üzerine -Lâtife Gazi M. Kemal imzasıyla- eşi Vecihe Hanım'a başsağlığı telgrafı: "Türkiye'nin ilim âlemi için çok kıymetli bir uzuv olan muhterem eşiniz Ziya Gökalp Bey'in kaybı nedeniyle üzüntü ve başsağlığı dileklerimi arz ederim, efendim."

Ziya Gökalp'm eşi Vecihe Hanım'ın, Atatürk'ün gönderdiği başsağlığı telgrafına cevabı: "...Hayatını millete adayan ve bu sebeple onun kurtarıcısı olan zât-ı devletlerine dünyada en ziyade hürmet ve sevgi beslediğini bildiğim merhum eşimin elim kaybı karşısında büyük Türk milletinin ve onun kurtarıcısı Gazimizin gösterdiği üzüntü, bu matemli günlerimizde üzgün kalplerimize teselli veren en büyük kuvvet olmuştur."

Ziya Gökalp'm eşi Vecihe Hanım'ın, Lâtife Hanım'ın gönderdiği başsağlığı telgrafına cevabı: "Eşimin kaybı nedeniyle nihayetsiz acımıza iştirak ettiğinizi bildiren başsağlığı telgrafınız, bizi çok derinden duygulandırmış ve minnettar etmiştir. Teşekkürlerimi arz ederim, efendim." [Kocatürk]

Kazım Karabekir Paşa, Birinci Ordu Müfettişliğinden ayrıldı; artık milletvekili olarak çalışacağını bildirdi. 

1923 - Atatürk'ün başkanlığında, Çankaya'da Vekiller Heyeti'nin toplanması ve Atatürk'ün teklifi üzerine Fethi (Okyar) Bey Kabinesi'nin istifa kararı alması.

1922 - İsmet Paşa'nın Hariciye vekilliğine seçilmesi.

İsmet İnönü, Lozan Konferansı öncesinde Dışişleri Bakanlığı görevine getirildi.

Yusuf Kemal Bey'den (Tengirşenk) boşalan Hariciye Vekilliğine İsmet Paşa (İnönü) seçildi.

Atatürk'ün, Profesörler Kurulu'nun 19 Eylül 1922 tarihli kararı gereğince, kendisine "fahrî profesörlük" unvanı verilmesi münasebetiyle İstanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesi'ne teşekkür telgrafı: "...Eminim ki, millî bağımsızlığımızı ilim sahasında fakülteniz tamamlayacaktır! Bu şerefli gelişmenin gerçekleşmesini üzerine alan kurulunuz arasında bulunmak bence iftihar sebebidir."

Lâtife Hanım'ın İzmir'den Başyaver Salih (Bozok) Bey'e mektubu: "...Sizden çok rica ederim, ekli mektubu Paşa Hazretleri'ne takdim edin. ...Acaba kendilerinden bugünlerde İzmir'i ziyaret edip etmeyeceklerini sorabilir misiniz? Paşa Hazretleri'ni herkesten evvel karşılamak istiyorum. Herkesten önce, 'Paşam, hoş geldiniz!' demek, acaba o günü görmek nasip olacak mıdır?" [Kocatürk]

1919 (26-27) - Atatürk'ün 13. Kolordu'ya direktifi: "Urfa, Maraş ve Antep'in İngilizler tarafından Fransızlara devredileceği Avrupa basınının yayınlarından anlaşılıyor. ...Urfa, Maraş ve Antep'i Fransızlara işgal ettirmemek ve işgal etseler bile, onları, orada barındırmamak için her tedbire hemen başvurmak gerekmektedir."

Bayburt'un Hart kasabasında, Şeyh Eşref ayaklanması başladı (26 Ekim – 24 Aralık 1919).

(Bastırılması 25 Aralık 1919)

1918 - İngilizlerin, Halep'e girişi.

Atatürk, Halep'in kuzeyindeki işgalcilerin taarruzunu durdurdu.

Mustafa Kemal'in komuta ettiği VII. Ordu Birlikleri tarafından düşman taarruzunun Halep'in kuzeyinde bugünkü sınırlarımız üzerinde durdurulması.  

Atatürk komutasındaki 7. Ordu birliklerinin, 23 Ekim 1918 gününden beri süren İngiliz taarruzlarını Halep'in kuzeyinde durdurması ve düşmanın bu hattı geçmesine imkân verilmemesi (Birliklerimiz İskenderun-Belen-Diricemal-Tellürrifat çizgisinden oluşan ve 28 Ekim 1918'de Antakya'yı da içine alan bu hattı 30 Ekim 1918 Mondros Ateşkes Antlaşması'na kadar korumuşlardır. Bu sebepledir ki Misak-ı Millî'de bu hat, güney sınırımız olarak kabul edilmiştir.

Atatürk Katma'da (Atatürk, 30 Ekim 1918 akşamına kadar 7. Ordu Karargâhı'nın nakledildiği bu ilçede kalmıştır).

1918 - Mustafa Kemal checks British advance at Katma, north of Aleppo.

1916 - Allied offensive on the Salonika Front.

1915 - Atatürk'ün, Başkomutanlık Vekâleti'nce 9.,11. ve 12. Tümenlerin birleşmesinden oluşacak 16. Kolordu komutanlığı'na atanması ve Kolordu Komutanı yetkisiyle "Anafartalar Grubu"nu yönetmekle görevlendirilmesi.

Doğumlar

968 - Kazan, Japon İmparator (ö. 1008)

1685 - Domenico Scarlatti, İtalyan besteci (ö. 1757)

1759 - Georges Danton, Fransız avukat ve Fransız devriminin liderlerinden (ö. 1794)

1798 - Giuditta Negri Pasta, İtalyan şarkıcı (ö. 1865)

1800 - Helmuth Karl Bernhard von Moltke, Prusyalı mareşal (ö. 1891)

1883 - Napoleon Hill, Amerikalı yazar (ö. 1970)

1909 - Affonso Eduardo Reidy, Brezilyalı mimar (ö. 1964)

1912 - Don Siegel, Amerikalı film yönetmeni (ö. 1991)

1914 - Jackie Coogan, Amerikalı oyuncu (ö. 1984)

1916 - François Mitterrand, Fransa Cumhurbaşkanı (ö. 1996)

1919 - Muhammed Rıza Pehlevi, İran'ın son Şahı (ö. 1980)

1947 - Hillary Rodham Clinton, Amerikalı siyasetçi ve ABD Başkanı Bill Clinton'ın eşi

1955 - Ahmet Selçuk İlkan, Türk şair ve bestekar

1956 - Telman İsmailov, Azerbaycan Yahudisi asıllı Rus ve Türk iş adamı

1961 - Dylan McDermott, Amerikalı aktör

1962 - Cary Elwes, İngiliz aktör

1977 - Aslı Gökyokuş, Türk şarkıcı

1978 - Caner Kurtaran, Türk tiyatro, film ve dizi oyuncusu

1984 - Adriano Correia, Brezilyalı futbolcu

1988 - Markéta Štroblová, Çek porno yıldızı

1991 - Berk Atan, Türk manken, model ve oyuncu

Ölümler

1764 - William Hogarth, İngiliz ressam (d. 1697)

1890 - Carlo Collodi, İtalyan gazeteci ve yazar (Pinokyo romanının yazarı) (d. 1826)

1952 - Hattie McDaniel, Amerikalı Akademi ödülü kazanan ilk siyahi oyuncu (d. 1895)

1957 - Nikos Kazancakis, Yunan yazar (d. 1883)

1963 - Behzat Butak, Türk tiyatro sanatçısı (d. 1891)

1967 - Ali Canip Yöntem, Türk şair ve yazar (d. 1887)

1972 - İgor Sikorsky, Rus asıllı Amerikalı havacılığın öncüsü (ilk başarılı helikopteri yapan) (d. 1889)

1983 - Feyzullah Çınar, Türk halk ozanı (d. 1937)

1993 - Siyami Ersek, Türk akademisyen ve cerrah (Türkiye'de açık kalp ameliyatlarını başlatan) (d. 1920)

2001 - Hüseyin Hilmi Işık, Türk yazar (d. 1911)

2005 - Fahrettin Aslan, Türk gazino işletmecisi ve Maksim Gazinosu sahibi (d. 1932)

2016 - Nail Güreli, Türk gazeteci ve yazar (d. 1932)