Tarihte Bugün 29 Kasım
1945 - Yugoslavya Federal Cumhuriyeti kuruldu.
Yugoslavya (Arnavutça: Jugosllavia; Hırvatça, Sırpça, Slovence:
Jugoslavija; Macarca Jugoszlávia; Makedonca, Kiril Sırpça:
Југославија; Türkçe: Yugoslavya), Balkanlar’ın batısında 20.
yüzyılda, üç defa farklı yapı ve idari şekille kurulmuş olan bir
devlet olmuştur. Bu ad sahip olan devlet, 1918-2003 yıllarında
çeşitli idari yapılarda varlığını sürdürmüş bir Balkan
devletidir.rn
Yugoslavya adıyla bilinen ilk devlet 1918 yılında kurulan
Yugoslavya Krallığı’dır. 1943 yılında Demokratik Federal Yugoslavya
ilan edilmiştir. Bu devlet, 1946 yılında “Yugoslavya Federal Halk
Cumhuriyeti” adını almıştır.rnYugoslavya Krallığı, Yugoslavya
adıyla kurulan ilk devlettir. Bu krallık 3 Ekim 1929 tarihinden
önce “Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı” adıyla bilinmiştir. Sırp,
Hırvat ve Sloven Krallığı, 1 Aralık 1918’de Sloven, Hırvat ve Sırp
Devleti ile Sırbistan Krallığı’nın birleşmesiyle kurulmuş (13
Temmuz 1918 tarihinde Karadağ Krallığı bu birliğe eklenmiştir.) ve
13 Temmuz 1922 tarihinde Paris’teki Büyükelçiler Konferansı’nda
uluslararası tanınması yapılmıştır.[5] Yugoslavya Krallığı, 1941
yılında Mihver Devletleri tarafından işgal edilmiş ve 1943-1945
yılları arasında da bir siyasi yapı olarak oluşturulmuştur.rn
I. Dünya Savaşı'nın önemli bir cephesi de Güney Slavlarının siyasi
birlik yönünde attığı adımlar oldu. Daha savaşın başlarında Sırp,
Hırvat ve Sloven kökenli politikacı ve aydınların bu amaçla
Londra'da kurduğu Yugoslav Komitesi, yeni ve birleşik bir devleti
savunan çevrelerin sözcüsü durumuna geldi. Yugoslav Komitesi ile
sürgündeki Sırp hükümeti temsilcilerinin Temmuz 1917'de imzaladığı
Korfu Bildirisi'yle bu program ilk kez somut bir biçim kazandı.
Bildiri temelde farklı ulusal ve dinsel toplulukların eşit haklarla
yer alacağı, demokratik ilkelere dayalı bir anayasal monarşi
kurulmasını öngörüyordu. Bu gelişme Habsburg (Avusturya) yönetimi
altında olan Hırvatlar ve Slovenler arasında bağımsızlık
mücadelesini de güçlendirdi. Aynı yıl örgütlenen Yugoslav Ulusal
Konseyi açıkça Güney Slavları birliğini savunmaya başladı. Bu gibi
siyasi çalışma ve gelişmeler Yugoslavya Krallığı’nın oluşması ile
sonuçlanmıştır.rn
Yugoslavya adına sahip ikinci devlet olarak tarihte görünen siyasi
yapı Yugoslavya Demokratik Federal Cumhuriyeti’dir. Bu devlet
yapısı, II. Dünya Savaşı sırasında direniş gerçekleştiren
Yugoslavya Partizanları tarafından 1943 yılında Demokratik Federal
Yugoslavya adıyla ilan edilmiştir. Ülkenin adı 1946'da Yugoslavya
Federal Halk Cumhuriyeti ve nihayetinde 1963 yılında Yugoslavya
Sosyalist Federal Cumhuriyeti olarak değiştirildi.
rnrnII. Dünya Savaşı sırasında Mihver Devletleri saldırısı üzerine
Bosna'ya çekilerek İşçi Tugayları'na dayalı yeni bir savaş
taktiğini seçen Partizanlar, İtalyan, Alman, Ustaşa ve Çetnik
birliklerinin Mart 1942'de giriştiği harekâttan sonra Bosna'nın
kuzeybatı kesimini üs edindi. Josip Broz Tito'nun Kasım 1942'de
topladığı Yugoslavya Antifaşist Ulusal Kurtuluş Konseyi (AVNOJ)
direniş harekâtının bütün Yugoslav halklarını birleştirecek bir
siyasal programa kavuşmasını sağladı.
rnMüttefiklerin Balkanlar'a çıkarma yapmasından önce
Yugoslavya'daki Partizan hareketini boğmak isteyen Nazi yönetimi,
1942-1943 kışında toptan imhayı hedef alan yeni bir harekât
düzenlediler. Öncelikle Çetnikleri saf dışı ederek konumlarını
sağlamlaştıran Partizan kuvvetleri, ardından Alman kuşatmasını
yararak Karadağ'ın Durmitor bölgesine geçtiler. Mayıs 1943'te bu
bölgeye yönelik ikinci Alman kuşatma harekâtı da boşa çıktı. Üstün
Alman birlikleriyle şiddetli çarpışmalardan sonra sarp bir geçidi
aşan Partizan kuvvetleri sonunda Bosna'nın orta kesimine ulaşmayı
başardı. Yugoslavya'nın bağımsızlık mücadelesinde bir dönüm noktası
sayılan bu zafer, aynı zamanda Partizan hareketine Müttefiklerin
siyasi ve askerî desteğini sağladı. İtalya'nın Müttefiklere teslim
olmasından sonra Partizanların denetimine giren geniş kıyı şeridi,
silah ve askerî gereç almak için önemli bir kapı durumuna geldi. Bu
arada Kasım 1943'te ikinci toplantısını yapan AVNOJ, bir geçici
hükümet oluşturduğunu ilan etti. Mayıs 1944'te Tito'nun karargâhına
yönelik son Alman saldırısını da atlatan Partizanlar, sonraki
aylarda işgal kuvvetlerini Sırbistan'a doğru geriletmeye
başladı.
rnKasım 1945'teki seçimlerde, komünistlerin önderliğindeki Halk
Cephesi'nin kazandığı büyük zaferin ardından, 2 Aralık 1945'te
Yugoslavya Demokratik Federal Cumhuriyeti’nin kurulduğu ilan
edildi, böylece kâğıt üstünde de olsa devam eden monarşi resmen
sona erdi.Ocak 1946'da federal bir cumhuriyet yapısını öngören yeni
anayasa yürürlüğe kondu.