TMS ile hafızayı sildirmek mümkün mü?

Bazı ünlü isimlerin “TMS ile hafızamı sildirdim” şeklindeki sözleriyle gündeme gelen TMS (Transkraniyal Manyetik Uyarım-Stimulasyon (TMU/TMS) yöntemi, beyin yapısında ve işleyişinde bozulmalara neden olan psikiyatrik hastalıkların tedavisinde son yıllarda kullanım alanı bulan yöntemlerden biri, beyin uyarımı yoluyla tedavi etkinliği sağladığı belirtiliyor. Ancak ntv.com.tr’nin sorularını yanıtlayan konunun uzmanlarına göre, bazı açıklamalardaki gibi hafızayı silmesi mümkün değil.

TMU/TMS ile manyetik alan aracılığıyla beyin aktivitesinde değişimler oluşturduğunu belirten Psikiyatrist Yrd. Doç. Dr. Emre Tan, “Bu değişimler nörolojik ve psikiyatrik hastalıklara neden olan bazı beyin aktivasyonlarını düzenler. Beyindeki nöronların uyarılması ve modüle edilmesi mevcut durumun biyolojik unsurlarını düzenleyebilir. Bazı hastalıklarda tek başına, bazılarında hastalığı meydana getiren çevresel ve kişisel diğer unsurları da göz önüne alarak psikoterapi desteğiyle uygulanabilir” dedi.

Yöntemin ilk olarak 1985 yılında nörolojik hastalıklarda kullanılmak üzere geliştirildiğini ancak hastaların duygudurumu üzerindeki olumlu etkisi gözlemlendiği için çalışmaların depresyon tedavisi üzerine yoğunlaştırıldığını söyleyen Psikiyatri Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Semra Baripoğlu, “TMS, cihaz tarafından oluşturulan manyetik alanı kullanarak beyin hücrelerini aktive eden bir tedavi uygulamasıdır” şeklinde konuştu.

TMS’nin işleyiş mekanizmasını, “Sekiz (8) şeklindeki bobin saçlı deriye yakın tutularak, manyetik alanın beyin hücreleri üzerinde etki göstermesi sağlanır. Hastalık tanısına göre uygulanacak beyin bölgesi, verilecek uyarım şiddeti farklılık gösterir ve hasta bazlı planlama gerektirir. Bu uyarı sayesinde beyinde hastalığın zemininde yer alan kimyasal düzensizliğin giderildiği düşünülmektedir” şeklinde özetleyen Doç. Semra Baripoğlu, TMS yönteminde yanıt arayan sorulara şu cevapları verdi:

TMS nedir? Ne zamandan beri onaylı kullanım alanı bulmuştur?

TMS beyin uyarımı yoluyla tedavi etkinliği sağlayan bir yöntemdir. Nöromodülasyon teknikleri dediğimiz tedavi araçlarından biridir. Teknik, Kanada’da 2002 yılından beri kullanılmakta olup, FDA tarafından majör depresyonda kullanımı 2008 yılında onaylanmıştır. Daha sonra kullanımı migren türü baş ağrılarını kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Deep TMS olarak bilinen versiyonunun Obsesif Kompulsif Bozuklukta kullanımı da 2018 yılında FDA tarafından onaylanmıştır.

TMS hangi hastalıkların tedavisinde kullanılır?

TMS özellikle majör depresyon tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır ve etkinliği kanıtlanmıştır. Bunun yanı sıra kronik ağrı olgularında da kullanımı vardır. Deep TMS, Obsesif Kompulsif Bozuklukta kullanılmaktadır. Nikotin-alkol-kokain kullanım bozuklukları, kaygı bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, kronik ağrı bozukluğunda da etkinliğini gösteren çalışmalar vardır.

Yöntemin psikiyatrik hastalıkların tedavisindeki başarı oranı nedir?

Yöntemin öncelikle ilk tedavi seçeneği olmadığını, ancak ilaç tedavisine direnç gösteren olgularda kullanıldığını akılda tutmak gerekir. İlaç tedavisi ile düzelmeyen olguların %50 den fazlasında, 20 seans sonunda belirgin bir düzelme görülmektedir. Bu da oldukça yüz güldürücü bir sonuçtur.

TMS kimlere uygulanabilir?

TMS ilaç tedavisine yeterli yanıt alınamayan 18 yaş ve üzerindeki hemen herkese uygulanabilir. 18 yaş altında da bazı hastalıklarda (örneğin otistik spektrum) uygulanması yönünde araştırmalar sürmektedir. Uygulamaya engel olacak durumlar; beyinde/kulakta manyetik alandan etkilenebilecek bir implant vb. materyal bulunmasıdır.

TMS ile hafızayı sildirmek mümkün mü?

Hayır, böyle bir şey mümkün değildir. TMS unutkanlığa yol açmaz. Kaldı ki, hedefi ‘hafızayı silmek’ olarak tanımlanmış bir psikiyatrik tedavi yöntemi de yoktur.

Yöntem bilinçaltındaki travmalardan kurtulmada gerçekten işe yarıyor mu, örneğin çocukluktan getirilen kötü anılardan veya yeni oluşmuş travmalardan kurtulmakta etkili mi?

Yöntem klinik olarak depresyon, kaygı bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğunun günlük hayatı etkileyen, işlevselliği bozan belirtilerini ortadan kaldırabilmektedir. Ancak çocukluktan getirilen kötü anıları ya da yeni travmatik yaşantıları bellekten silme gibi bir etkisi yoktur. Bu konuda psikoterapi -özellikle de travmaya yönelik özel geliştirilmiş olan terapi teknikleri- ile hastalara yardımcı olunabilir. Biyolojik tedaviler (ilaç-TMS) ve psikoterapi birlikte uygulandığında tedavi başarısı artmaktadır.

TMS tedavisi nerelerde yapılıyor, devlet hastanelerinde de uygulanıyor mu, SGK ödeme kapsamında mı?

Ülkemizde bazı özel kliniklerde ve yine bazı devlet hastanelerinde uygulandığı biliniyor.

TMS’nin ortalama maliyeti nedir? Kaç seans yapılmalı, seans ücreti ne kadar?

Hastalık tanısı ve uygulanacak protokole göre sıklıkla 20-30 seans kadar uygulanmaktadır. Dirençli olgularda seans sayısı artırılmaktadır.

Yöntem nasıl uygulanıyor, ne kadar sürüyor?

Tedavide günde bir (ya da uygulanan protokole göre 2) seans, toplamda 20 ya da daha fazla sayıda seans uygulaması yapılır. Her bir seans 15-20 dakika kadar sürmektedir.

Kliniğinize gelen hasta profiline dayanarak TMS’yi daha çok kimlerin tercih ettiği yönünde bir değerlendirme, yorum yapabilir misiniz? Ayrıca her isteyene yapılan bir yöntem değil sanırım, ancak daha çok ünlü isimlerden, “TMS yaptırdım, hafızamı sildirdim” gibi cümleler duyuyoruz. Psikiyatri camiasında TMS ile ilgili yorumlar nelerdir?

TMS uygulaması hastanın ya da ailenin isteği doğrultusunda uygulanmaz; doktorun uygun görmesi, yarar beklemesi durumunda uygulanabilir. Tabi ki bazı hastalar, TMS den yarar görmüş bir yakınının tavsiyesiyle, kendisine de TMS uygulanması beklentisiyle gelebilir. Ancak TMS de, tıpkı ilaç tedavisi gibi, her isteyene uygulanamaz. Bu tür tedaviler yanlış kullanımda hastanın şikâyetlerini daha da ağırlaştırabilir. Psikiyatri camiası TMS’nin kullanım alanına hakim olduğu için, yerinde kullanarak hastaların bu tedavi yönteminden azami ölçüde yararlanması sağlanmaktadır. 

“BİLİMSEL OLARAK ETKİLİ OLUP OLMADIĞINI SÖYLEMEK İÇİN ZAMANA İHTİYAÇ VAR”

TMS’nin psikiyatrik tedavide ilk seçenek olmadığnı, Amerika’da tedaviye dirençli hastalarda kullanım onayı olan alternatif tedavi seçeneklerinden biri olduğunu belirten Psikiyatrist Yrd. Doç. Dr. Emre Tan da, “Ülkemizde de kişinin doğru bilgilendirilmesi ve özel onay alınmasından sonra yapılmaktadır. Özellikle depresyon hastalarında standart tedaviler uygulanmasına rağmen yanıt alınamayanlarda alternatif oluşturmaktadır. Obsesif Kompulsif Bozukluktan, sigara bağımlılığına kadar pek çok alanda test edilmektedir, fakat bilimsel olarak etkili olup olmadığını söylemek için zamana ihtiyaç vardır. Böyle bir seçeneğin etkili olduğu gösterilebilirse özellikle ilaç kullanımının kısıtlandığı hamilelik, emzirme veya diğer tıbbi hastalıklarının olduğu durumlarda tedavi şansını arttıracaktır” değerlendirmesinde bulundu ve TMS ile hafızanın silinmeyeceğini vurgulayarak şunları söyledi:

“PSİKİYATRİK TEDAVİDE AMAÇLANAN; YAŞANILANLARI UNUTMAK DEĞİL”

“TMS yöntemi ile hafıza silmek mümkün değildir. Medyada dönem dönem ortaya çıkan bu haberler, olsa olsa spekülatif habercilik veya pazarlama tekniğidir. Psikiyatrik tedavide amaçlanan şey zaten geçmişin ve yaşanılanların unutulması değildir. Olaylara dair daha sağlıklı bakış açıları geliştirebilmek, mevcut durumla baş etme mekanizmalarını işletebilmek hedeflenir. Hem bireysel hem toplumsal anıları ve geçmişi yok edilen birinin iyileşmekten çok zarar görebileceğini de unutmamak gerekir.”