Marteniçka nedir? Bulgaristan geleneği marteniçka-martenitsa-hikayesi1

Balkan kültürüne ait olan bahar geleneklerinden birisi olarak nitelendirilen kırmızı ve beyaz ipler ile yapılan bilekliklerdir. Eski bir Balkan geleneği olan Marteniçka hakkında merak edilen her şey haberimizin detay kısmında...

MARTENİÇKA NEDİR?

Marteniçka, Martipi ya da Martenitsa, Balkan ve Trakya coğrafyasında 1 Mart'tan itibaren Mart ayı boyunca bileklere takılan bilekliklere ve süslemelere verilen addır. Eski bir Bulgar geleneği olarak bilinse de Marteniçka, tüm Balkan coğrafyasında bilinen hatta Türkiye'de de Balkan göçmenleri nedeniyle her sene kutlanan bir bahar ritüelidir.

Doğa takvimine göre Şubat ayının sonlarına doğru leyleklerin göç için yola çıktığı biliniyor. Leyleklerin göç için yola çıkması baharın gelişinin simgesi kabul ediliyor. Mart ayında kırmızı ve beyaz iplerle hazırlanmış bu bileklikler ve süsler iyilik, sağlık, bereket dilekleriyle bileklere bağlanıyor ve Mart ayı boyunca bileklerden çıkartılmıyor.

Mart ayında senenin birinci leyleği görüldüğü zaman bileklerden çıkarılıp meyve veren bir ağaca bağlanıyor. Mart ayında leylek görülürse marteniçka takılırken dilenen dileklerin gerçekleşeceği düşünülüyor.

MARTENİÇKA HİKAYESİ NEDİR?

Bulgaristan folkloründe Marteniçkaya dair farklı efsaneler anlatılır. Bunlardan bir tanesi Baba Marta'dır. Bulgarlar 1 Mart'tan itibariyle Baba Marta (Marta Nine) günlerinin başladığına inanırlar. 

Baba Marta - Marta Nine, günümüze kadar korunmuş en saygın geleneklerden bir tanesidir. Bu bileklikler meyve ağaçlarına, evlere, ev hayvanlarına da takılırlar. Bu şekilde yeni başlayan tarım yılının da bereketli ve verimli olması için dilekler dilenir.

İlk martenitsalar, başka takı ve detaylar kullanmadan, yalnızca kırmızı beyaz ipliklerden yapılırmış ve nazardan korunmak için insanlara ve hayvanlara takılırmış. Bazı bölgelerde bu bükülmüş kırmızı-beyaz sicime altın veya gümüş para bağlanırmış, bu da hastalıklardan korunmak amacıyla bir simge olarak kullanılırmış.

Otantik bir sanat niteliğinde olan halkın güzellik ve estetik duygusu daha geç zamanlar da martenitsalarda da kendini gösterir. Önceleri kırmızı-beyaz yünden yapılan martenitsalara, püskül, top, insan gibi farklı şekiller verilir. Martenitsaların gelmiş geçmiş tarihinde en önemli yere sahip olan şekiller ise; "Pijo ve Penda" ismiyle bilinen kırmızı ve beyaz ipten yapılmış kuklalardır.

Martenitsalarda bulunan beyaz renk uzun ömrü, kırmızı renk ise sağlık ve gücü temsil eder.

MARTENİÇKA NASIL YAPILIR?

Geleneğe göre marteniçkaların satın alınmaması ya hediye edilmesi ya da örülmesi lazım. Balkanlar da 1 Mart'ta herkes birbirine marteniçka hediye eder. Marteniçka örmek oldukça basittir. Bir parça kırmızı ip ve bir parça beyaz ip marteniçka örgü için yeterlidir. 

Kırmızı ve beyaz ipi bir ucundan birbirine bağlayıp diğer uçları birbirine geçirerek marteniçka örebilirsiniz. İsteyen tığ ya da şişle de örgü örer gibi istediği tarzda marteniçka örebilir. Marteniçkalara isteğe göre boncuk ve süslemeler de eklenebilir.